Gashlighting to jedna z najokrutniejszych taktyk manipulacji.

Na czym polega gaslighting?

Najprościej można ją wytłumaczyć za pomocą konkretnego przykładu, jak pierwszy z brzegu: „Chyba zwariowałaś, to się nigdy nie wydarzyło”.

Stosujący gaslighting zaprzecza rzeczywistości drugiej osoby. Systematycznie próbuje zdezorientować swoją ofiarę, aż w końcu ona sama zaczyna wątpić w swoją poczytalność i w efekcie czuje się odpowiedzialna za to, co ją spotyka z rąk toksycznego partnera.

Dlaczego akurat ta forma jest najokrutniejsza i najbardziej niebezpieczna? Dlatego że gaslighting działa niezawodnie, a jego skutki to długotrwała (czasem nieodwracalna) dewastacja zdrowia psychicznego ofiary, pozbawienie jej jakiegokolwiek instynktu samozachowawczego i stopniowe poddanie się kontroli sprawcy.

Skąd się wzięło pojęcie „gaslighting”

Nazwa tej taktyki manipulacji została zainspirowana filmami Gaslight (ekranizacja z roku 1940 i 1944), ale te zostały nakręcone na podstawie książki, autorstwa Patricka Hamiltona, z 1938 roku. Jest to historia kobiety, Pauli, którą mąż systematycznie manipuluje, chce ją doprowadzić do szaleństwa, zaprzeczając faktom i wmawiając jej, że wszystko, co ona widzi i słyszy dzieje się tylko w jej głowie. Mąż, Gregory, cały czas próbuje przekonać swoją żonę i ich wspólnych przyjaciół, że oszalała, dokonując prawie niezauważalnych zmian w domu.

Kiedy Paula zaczyna je jednak zauważać, mąż stara się ją przekonać, że tylko to sobie wyobraziła. Kobieta powoli, ale konsekwentnie, zaczyna wątpić w swój trzeźwy osąd i postrzeganie rzeczywistości. Jedną ze stosowanych przez niego metod było potajemne przygaszanie płomienia lampy gazowej. Gdy Paula próbuje mu powiedzieć, że światłą migoczą i gasną, Gregory odpowiadał, że jest to wytwór jej chorego umysłu. Stąd właśnie gaslighting jako nazwa tej okrutnej techniki manipulacji.

Gaslighter (czyli osoba stosująca gaslighting) to najczęściej osoba typu psychopata, socjopata czy narcyz.

Zrobi wszystko, aby powoli, ale systematycznie przejąć nad Tobą kontrolę, aż w końcu przestaniesz poznawać samą siebie, będziesz jedynie skorupą swojego dawnego ja.

Powoli tracisz zdolność właściwego sądu. Sprawca obarcza Cię winą za swoje okrutne słowa i działania, a Ty zaczynasz mu wierzyć – bo przekonał Cię, że jesteś „przewrażliwiona”, „rozchwiana emocjonalnie” oraz „głupiutka” itp.

Gaslighting może zacząć się bardzo niewinnie, od czasu do czasu słyszysz np. „nigdy tego nie powiedziałem”, „znowu ci się coś pomieszało”, „jesteś przewrażliwiona”, „przesadzasz”, i, moje ulubione „ale o co ci chodzi”. Może Ci się to naprawdę wydawać niewinne, jesteś przekonana że wszyscy raz na jakiś czas to mówią i nie można ich od razu oskarżać o manipulację i zaburzenia osobowości.

I pewnie masz rację. Tyle, że gaslighter wykorzystuje tę taktykę w pełni świadomie, świadomie zaprzecza rzeczywistości i robi to w konkretnym celu.

Jak więc odróżnić „niewinne” słowa od wykorzystywania emocjonalnego?

Oto 6 sygnałów ostrzegających, że ktoś stosuje na Tobie gaslighting:

Gaslighter sprawia, że myślisz, że coś z Tobą jest nie tak.

Zarówno w filmie, jak i w wielu historiach z życia wziętych, sprawca posuwa się do takich sztuczek, jak np. zabieranie ofierze kluczy (lub innych przedmiotów) z miejsca, gdzie zostały odłożone i chowanie ich np. w lodówce. Taka taktyka jest już bardzo niebezpieczna, ale równie skuteczne są te „drobne”, codzienne manipulacje, które sprawiają, że zaczynasz myśleć, że tracisz rozum.

Podczas kłótni słyszysz od partnera, że „to wszystko jest tylko w twojej głowie”. Zaczynasz przyznawać, że nie masz racji i powoli czujesz, że nie jesteś dla niego wystarczająco dobra. Wierzysz, że to wszystko Twoja wina i jeśli tylko bardziej się postarasz, wasz związek zostanie uleczony.

Gaslighter używa przeciwko Tobie tego, co kochasz.

Nie ma tu świętości – nie zawaha się użyć nawet dzieci jak swojej amunicji – sprawi, że poczujesz się jak wyrodna matka, która nigdy nie powinna mieć dzieci. Jeśli kochasz swoją pracę, znajdzie problem i tutaj. Zaczniesz kwestionować swoje kompetencje.

Gaslighter obróci Ciebie przeciwko innym

I odwrotnie. Sprawca może wzbudzić w Tobie podejrzenia, że wszyscy inni naokoło sprzysięgli się przeciwko Tobie, że Cię okłamują. Jeśli w to uwierzysz, to zrobisz kolejny krok w kierunku utraty poczucia rzeczywistości. Narcyz zmanipuluje Cię tak, abyś miała poczucie, że tylko jemu możesz zaufać.

Odseparuje Cię od bliskich i znajomych, aby móc Cię nadal wykorzystywać i Tobą manipulować.

Gaslighter przeinacza przeszłe wydarzenia

Narcystyczny partner wmawia Ci, że coś, o czym mówisz, nigdy się nie wydarzyło, albo że źle to zapamiętałaś. Wasze interpretacje wydarzeń są kompletnie różne i zaczynasz wątpić w wiarygodność własnej pamięci lub tracisz uzasadnienie dla swojej przeszłej reakcji.

Narcyz mówi Ci, że „wymyślasz”, albo masz „wybiórczą pamięć i zmieniasz historię” tak, aby było z korzyścią dla Ciebie (czyli rzekomo robisz to, co on robi faktycznie).

Kłamie w żywe oczy

Skłamie Ci prosto w twarz – nawet wtedy, gdy dokładnie wiesz, że kłamie.

To jest jego sposób na znalezienie furtki w Twojej poczytalności. Zaczniesz kwestionować wszystko, a dzięki temu on utrzyma Cię w wiecznym stanie niepewności i paranoi.

Przestajesz ufać własnemu osądowi

Toksyczny partner skutecznie zasiał u Ciebie zwątpienie na temat tego, co jest normalne w związku, a co nie.

Być może usłyszałaś od niego że”takie kłótnie w związku są normalne”, „tak naprawdę nie wiesz, jak wygląda dobry związek”.

Powoli wierzysz w jego logikę i wątpisz w swój własny osąd. Z czasem zaczynasz mieć problemy z podejmowaniem samodzielnych decyzji.

Gaslighting to bardzo podstępna taktyka, którą dobrze opisuje przypowieść o gotującej się żabie.

Wrzuć żabę do gorącej wody – będzie próbowała jak najszybciej wyskoczyć i uciec. Ale jeśli woda będzie podgrzewana powoli – żaba nie zauważy drobnych zmian temperatury i siedząc w wodzie, powoli się ugotuje.

Tak samo działa gaslighting. Tu mała złośliwość, tam drobne kłamstwo. Nawet najmądrzejsze i najbardziej świadome osoby mogą paść ofiarą tej manipulacji.

Znajomość tej taktyki może ułatwić Ci zidentyfikowanie manipulatora i pozwolić uniknąć tej tragicznej historii.

Typowe teksty gaslightera

Nawet najlepsze z nas nie są odporne na gaslighting. A każdy sprawca ma swój ulubiony zestaw tekstów. Czy zdarzyło Ci się usłyszeć:

• „Oszalałaś, to się nigdy nie wydarzyło”
• „Jesteś przewrażliwiona”
• „Przesadzasz”
• „O co ci chodzi”
• „ Tylko żartowałem, nie znasz się na żartach?”
• „Po prostu musisz się uspokoić”
• „Znowu coś ci się pomieszało”.
• „Denerwujesz się o byle co”.
• „Potrzebujesz pomocy”
• „Nigdy tak nie powiedziałem”.
• „Jesteś taka melodramatyczna”.
• „Przestań wymyślać”.
• „Masz chyba jakiś problem”.
• „Nie mam na to czasu”.
• „Było lepiej, gdy się leczyłaś”
• „Zawsze jest z tobą jakiś problem”.
• „No i znowu, zaczyna się”.
• „Przy tobie mam ochotę się zabić”
• „Wszyscy mnie przed tobą ostrzegali”.

Jeśli nawet czytając to, czujesz ból brzucha i skręt jelit – wiesz o czym mówię. Jelita nie kłamią.

Dla sprawcy gaslighting to technika, mająca mu zapewnić całkowitą kontrolę nad ofiarą.

Omówione powyżej 6 sygnałów, że padłaś ofiarą gaslightingu, nie wyczerpują tematu.

Zachowaj czujność gdy:

• Powoli przestajesz się czuć w swoim związku tą osobą, którą kiedyś byłaś.
• Często zastanawiasz się, czy nie jesteś przewrażliwiona.
• Już nie cieszą Cię aktywności, które kiedyś sprawiały Ci radość.
• Czujesz się bardziej nerwowa i mniej pewna siebie niż kiedyś.
• Często przepraszasz.
• Czujesz, że wszystko co robisz, robisz źle.
• Często lub zawsze czujesz się winna za wszystko, co jest źle.
• Czujesz że coś jest nie tak, ale nie potrafisz tego sprecyzować, czy zidentyfikować.
• Zauważasz, że sama znajdujesz wymówki i usprawiedliwienia dla zachowania swojego partnera.
• Czujesz się odizolowana od przyjaciół i rodziny.
• Unikasz informowania rodziny i przyjaciół, aby uniknąć konfrontacji na temat partnera.
• Masz problemy z podjęciem decyzji.

Nie przechodź nad tym do porządku dziennego.

Jeśli coś wydaje Ci się nie w porządku – nie ulegaj zwątpieniu w siebie i nie oddawaj tak łatwo pola.

Niestety jesteśmy bardzo podatne na gaslighting – jest to proces, z którego nawet nie zdajemy sobie sprawy.

Jedyne co boleśnie widoczne, to jego straszne rezultaty: zwątpienie w siebie, zaniżona samoocena, brak wiary w siebie, często depresja, lub inna choroba. W tym momencie szkody zostały już wyrządzone. Teraz najlepsze, co możesz zrobić to leczyć skutki i usunąć zniszczenia.

Więcej na temat gaslightingu i skutkach przemocy narcystycznej w ebooku:

GASLIGHTING
Psychologiczne morderstwo
Jak rozpoznać ukryte manipulacje i ich efekty oraz uwolnić się od narcystycznej przemocy

Narcyz często wpada w szał bez powodu i sprawia, że się boisz i czujesz się winna tym wybuchom. Ma sprawdzone taktyki, abyś uwierzyła, że jego zachowanie jest wyłącznie Twoją winą.  Ale jest wyjście: zrozumienie, na czym polega przemoc emocjonalna i co tak naprawdę się dzieje w Twoim związku. To pierwszy krok do uwolnienia się od manipulacji i przemocy. Kolejnym będzie uzdrawianie jej skutków.

Dowiedz się więcej