Gaslighting to technika manipulacji, która jest stosowana świadomie przez różnej maści popaprańców. W dłuższej perspektywie wyrządza ogromną krzywdę i wpędza poddawaną gaslightingowi ofiarę w głębokie problemy psychologiczne. Gdy lepiej zrozumiemy, czym jest gaslighting, możemy zauważyć, że każdy z nas czasem nieświadomie go stosuje. [Definicja i więcej o gaslightingu tutaj: Gaslighting – 6 sygnałów ostrzegawczych, że padłaś ofiarą manipulacji.]
Jeśli jednak zauważysz kilka z poniższych zachowań, które stanowią wzorzec postępowania danej osoby, istnieje spora szansa, że masz do czynienia z gaslighterem.
Wymienione poniżej zachowania są typowe dla osoby z zaburzeniem narcystycznym.
Igrzyska
Gaslighter kocha mącić i napuszczać na siebie ludzi. Rozsiewa plotki, mówi jednemu przyjacielowi, co rzekomo powiedział o nim inny.
Kiedy ludzie ze sobą walczą, wściekają się na siebie, to jest dla gaslightera niczym dmuchanie w ognisko, aby wzniecić większy płomień. Sadowi się wtedy z boku, jakby siedział na trybunach i obserwuje. Może nawet łaskawie zaproponować, że załagodzi konflikt (który sam wywołał!).
Fałszywe przeprosiny
Gaslighter jest mistrzem fałszywych przeprosin. Prawdziwe przeprosiny brzmią mniej więcej tak: przepraszam, że ja zrobiłem, powiedziałem, sprawiłem itp. Przeprosiny gaslightiera to najczęściej „przykro mi, że tak się czujesz”.
To nie są przeprosiny, tylko manipulacja, gaslighter nie bierze na siebie odpowiedzialności za swoje zachowanie. Manipuluje Tobą, abyś To ty czuła się winna temu, jak się poczułaś. Jednocześnie daje Ci przecież dowód, że dostrzega Twoje uczucia. Nie ma się o co przyczepić.
Kłamstwa
Gaslighterzy kłamią i zaprzeczają wszystkiemu. Nawet jeśli przyłapiesz go na gorącym uczynku, wyprze się wszystkiego i nawet oko mu nie mrugnie.
Powoli zaczynasz kwestionować swój zdrowy rozsądek – może mi się tylko zdawało, że to widziałam? I o to dokładnie mu chodzi. Powoli przestajesz sobie ufać i jesteś zależna od jego wersji rzeczywistości.
Porównywanie z innymi
Ten rodzaj gaslightingu często jest stosowany przez toksycznych rodziców. Porównują swoje dzieci, przydzielając im role „złotego dziecka” i „kozła ofiarnego”. To pierwsze nigdy nie może zrobić nic źle (według rodzica), za to to drugie nigdy nie zrobi nic dobrze.
W ten sposób nastawiają dzieci przeciwko sobie, a to poczucie konieczności rywalizowania najczęściej przeciąga się na dorosłość.
Nie tylko rodzice korzystają z porównywania jako metody mącenia umysłu – bo tym jest właśnie gaslighiting. Toksyczny partner również może tworzyć atmosferę, w której jego obecna partnerka wiecznie rywalizuje z poprzednimi, ponieważ jest do nich ciągle porównywana.
Izolowanie
Gaslighter stara się izolować partnerkę od znajomych i rodziny. Może to zrobić na dwa sposoby – przekonywać Cię, że nikogo więcej nie potrzebujecie, bo macie siebie, lub że Twoi przyjaciele mają na Ciebie zły wpływ. Wmówi Ci, że przy nich stajesz się smutna i nieszczęśliwa. Może też odmówić pójścia z Tobą na spotkanie rodzinne, tłumacząc się, że Twoja rodzina go nienawidzi i czuje się przy nich niekomfortowo.
Im bardziej uda mu się Cie odizolować, tym bardziej będziesz podatna na jego wpływ i kontrolę.
Wmawianie szaleństwa
Izolowanie i tworzenie barier między Tobą a resztą świata, może się odbywać na różne sposoby. Jednym z nich jest przekonywanie otoczenia, że jesteś szalona i niestabilna emocjonalnie. Im dłużej pracuje nad Twoją opinią i „urabia” otoczenie, tym gorzej wypadniesz, gdy zechcesz przedstawić swoją wersję. Masz już opinię osoby niestabilnej, kruchej i ze skłonnościami do dziwnych zachowań.
Specjalne traktowanie
Gaslighter uważa, że jest ponad wszystko, również ponad zasady społeczne i wartości. Uprzejmość, szacunek i cierpliwość – wymaga tego, ale jest przekonany, że jemu się to po prostu – bez wzajemności – należy.
Gaslighter może oczekiwać konkretnego zachowania – np. tego że wrócisz o określonej porze i powitasz go obiadem. Jeśli tak się nie stanie – najprawdopodobniej wpadnie we wściekłość i wymyśli odpowiednią karę.
To samo dotyczy lojalności – gaslighter oczekuje maksymalnej lojalności i każde podejrzenie jej braku spotyka się z jego wściekłością. Natomiast sam nie bywa lojalny, wręcz przeciwnie – jest znany ze zdradzania swoich partnerek.
Brak odpowiedzialności
Zawinił ktoś inny – to jest jego mantra. Tego typu zaburzenia charakteryzują się również przekonaniem, że gaslighter uważa się za jedynego normalnego, wszyscy inni są szaleni. Stąd tak trudno leczyć te zaburzenia, ponieważ zaburzeni nie uważają i nigdy nie przyznają, że cokolwiek jest z nimi nie tak.
Osoby z zaburzeniami grupy B (cluster B, zaburzenia narcystyczne) reagują inaczej niż inni ludzie również w obliczu kary, nagrody lub dyscyplinowania.
Nagrody nie są dla nich tak ważne jak dla pozostałych ludzi. Tak więc zarówno kary jak i nagrody odnoszą niewielki lub zerowy skutek, dlatego gaslighterzy najczęściej bez zahamowań „robią swoje”. Bez obawy o reakcje innych i konsekwencje.
Jeśli czujesz, że masz do czynienia z osobą zaburzoną, która stosuje wobec Ciebie gaslighting, nie zostawiaj tego losowi. Zastanów się, czy możesz odejść od takiej osoby, a jeśli nie – poszukaj pomocy, w otoczeniu, lub w gabinecie terapeuty.
Najważniejsze, żebyś nie ignorowała swojej intuicji – jeśli czujesz, że ktoś próbuje podkopać Twoje zaufanie do samej siebie i Twoje poczucie własnej wartości – najprawdopodobniej właśnie tak jest.
autorka: Agata Butler
Co można zrobić?
Więcej na temat gaslightingu i skutkach przemocy narcystycznej w ebooku:
GASLIGHTING
Psychologiczne morderstwo
Jak rozpoznać ukryte manipulacje i ich efekty oraz uwolnić się od narcystycznej przemocy
Narcyz często wpada w szał bez powodu i sprawia, że się boisz i czujesz się winna tym wybuchom. Ma sprawdzone taktyki, abyś uwierzyła, że jego zachowanie jest wyłącznie Twoją winą. Ale jest wyjście: zrozumienie, na czym polega przemoc emocjonalna i co tak naprawdę się dzieje w Twoim związku. To pierwszy krok do uwolnienia się od manipulacji i przemocy. Kolejnym będzie uzdrawianie jej skutków.
